Olcay Birgül 1940 yılında Rize Çamlıhemşin’de doğdu. 1957 yılında Ankara Kız Lisesi’ni, 1962 yılında Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Bölümü’nü bitirdi. 1965-1968 yıllarında İngiltere’de Kent Üniversitesinde doktora çalışmalarını tamamladı. 1955-1957 yıllarında Atom Enerjisi Komisyonu bursu, 1965-1968 yıllarında TÜBİTAK yurtdışı burslarını aldı. 1962-1965 yıllarında Atom Enerjisi Kurumu Nükleer Kimya Laboratuvarı’nda araştırmacı olarak, 1969 yılından vefat ettiği 17 Ağustos 1987 tarihine kadar ODTÜ Kimya Bölümü’nde yardımcı doçent ve doçent olarak çalıştı. 1974-76 yıllarında McGill Üniversitesi’nde (Montreal-Kanada), 1982-1983 yıllarında Kent Üniversitesi’nde (İngiltere) misafir öğretim üyesi olarak çalıştı. 1978-1982 yıllarında ODTÜ Kimya Bölümü başkanlığı yaptı. Kimya Bölümü’nde genel kimya, inorganik kimya ve nükleer kimya derslerini verdi.

Olcay Birgül ilk bilimsel makalesini Atom Enerjisi Kurumu, Ankara Nükleer Araştırma Merkezi’nde araştırmacı olarak çalıştığı 1965 yılında, “Sr-90’ın toprak tarafından absorbsiyonu” başlığıyla Prof. Cemil Şenvar ile yayımladı. Kent Üniversitesi’nden doktora danışmanı Prof. Lyle ile yaptığı çalışmalardan 5 makalesi, Radiochimica Acta dergisinde yayımlandı. Bu çalışmalarda Pa-231’in 14.8 MeV nötronlarla bombardımanı sonucu çıkan füzyon ürünlerinin verimleri ölçülmüştür. Olcay Birgül Prof. Lyle ile çalışmalarını doktora sonrasında da hem İngiltere’ye giderek hem Prof. Lyle’ı Türkiye’ye davet ederek sürdürmüştür. Olcay Birgül’ün Prof. Dr. Namık Kemal Aras, Prof. Dr. H.N. Erten, Prof. Dr. L.Yaffe ve diğer bilim insanlarıyla yayımlanmış çok sayıda makalesi bulunmaktadır. Olcay Birgül ODTÜ Kimya Bölümü’nde İlhan Güçlü, Nursel Bekişoğlu, Hale Göktürk, Şebnem Aksoyoğlu, Hüseyin Al’ın yüksek lisans tez danışmanlığını yapmıştır. Hüseyin Al’ın doktora tez danışmanlığını yapmış ancak vefatından kısa süre tamamlanan doktora tez jürisine katılamamıştır.

26 Nisan 1986’daki Çernobil Nükleer Santral kazasından en çok etkilenen bölge doğu Karadeniz oldu. Bu bölgede yetiştirilen fındık ve çaylar çok yoğun radyoaktivite ile kirlendi. Kazanın etkilerini izlemek, sağlık ve çevre etkilerini azaltmaktan sorumlu Türkiye Atom Enerjisi Kurumu ve hükümet yetkilileri kazadan sonra basın yoluyla kazanın sonuçlarını hafife alma, önemsememe, inkar etme gibi tavırları benimsediler. Ekonomik kaygılar sağlık ve çevre kaygılarının önünde tutuldu. Yetkililer çaylarda radyoaktif kirlilik olsa bile bunun deme geçmeyeceğini ve insan sağlığına etkisinin olmayacağını iddia ettiler. Oysa çay ülkemizde her yaştan insanın, her gün çok miktarda içtiği bir içecektir. Kimya Bölümü’nden Olcay Birgül, İnci Gökmen, Ali Gökmen ve Biyoloji Bölümü’nden Aykut Kence çaylardaki radyoaktif kirlilik konusunda yaptıkları ölçüm ve deney sonuçlarını bir rapor haline getirip Radyasyon Güvenliği Komitesi’ne sunulmak üzere ODTÜ Rektörlüğü’ne sundular. Bu rapor 27 Ocak 1987 tarihli Hürriyet Gazetesi’nde baş haber olarak yer alınca raporu hazırlayan öğretim üyeleri Atom Enerjisi Kurumu’nun Çekmece Nükleer Araştırma Merkezi’ne davet edilerek 15 kişinin hazır bulunduğu bir heyet önünde raporlarını savundular. Raporda ölçüm sonuçlarına ek olarak çaydan alınan radyasyon dozunun yüksek olduğu, özellikle hamile kadınların ve çocukların korunması gerektiğini, radyoaktiveyle kirlenmiş çayların piyasadan toplatılmasını öneriliyordu. Yeni ürünlerin de piyasaya çıkmasıyla kirli çayların toplatılması kararı verildi. Çaykur Başkanı, Atom Enerjisi Kurumu Başkanı, Sanayi Bakanı görevlerinden alındılar. Kendisi de Rizeli olan ve çayın nasıl toplandığını iyi bilen Olcay Birgül tüm bu süreçte Rize’de yaşayanlar ve çay toplayanlar için çok endişeleniyordu. Kazanın sonuçlarını yerinde görmek ve yapılabilecekleri tespit etmek üzere bir yakını ile çıktığı 13 Ağustos 1987 günü Karadeniz yolculuğunda Ordu ili çıkışında geçirdiği trafik kazasında ağır yaralandı, 17 Ağustos 1987 tarihinde aramızdan ayrıldı.

Ankara Tabip Odası, sağlığımızı önemli ölçüde tehdit eden radyasyon konusunda tüm baskı ve engellemelere karşın ödün vermeden yapmış oldukları bilimsel çalışmaları göz önünde tutarak 1988 Halk Sağlığı Ödülünü Olcay Birgül, İnci Gökmen, Ali Gökmen ve Aykut Kence’den oluşan araştırma grubuna verilmesine karar vermiştir.

Anılar